Pad van meditatie, Shamatha meditatie, 1e module
Het tweejarig pad van meditatie bestaat uit 5 modules. Het pad is bijzonder goed gestructureerd. Dat geldt ook voor deze 1e module.
Shamatha meditatie
De eerste module op het pad gaat over shamatha meditatie. Deze module is daarin belangrijk omdat de Shamatha meditatie namelijk beschouwd wordt als de grond, het fundament van het pad van onze beoefening. Het is immers nodig om te leren onze geest te temmen zodat die niet meer alle kanten uitschiet. Met een (zekere) vorm van getemde geest kunnen we kijken naar die geest en ons afvragen wat die is en wat die doet. Ook kunnen we dan kijken naar wat zich om ons heen afspeelt, zonder dat we er voortdurend onze projecties overheen leggen. Een getemde geest maakt dat we in staat zijn waar te nemen wat zich in ons en om ons heen afspeelt. Met een discursieve geest zien we niet zo veel, noch om ons heen noch in onszelf.
In de metafoor van Dzogchen Ponlop Rinpoche, de spirituele leider van Nalandabodhi, is de Shamatha meditatie te vergelijken met het in een café zitten met een goede vriend of vriendin. Als we onze vriend of vriendin beter willen leren kennen, of willen horen hoe het vandaag met hem of haar gaat, moeten we luisteren. Dan moeten we zo nu en dan even onze mond houden. Als onze vriend of vriendin iets te vertellen heeft, luisteren we naar hem of haar. Als die iets vervelends of leuks te vertellen heeft, doen we dat ook. Als die weinig te vertellen heeft, zitten we gewoon samen even rustig aan een tafeltje ons drankje te drinken. Dan zeggen we allebei even niets. Wat we niet doen is voortdurend door het verhaal van onze vriend of vriendin heen praten. Dat doen we alleen maar als we die persoon als vriend of vriendin kwijt willen of als we ruzie zoeken.
Zo is het ook in onze meditatie. Daar zitten we met onze geest, zoals die is. Als die wild is, is die wild; als die rustig is, is die rustig. Als we willen horen wat die te zeggen heeft, moeten we luisteren en ophouden om er onze projecties en opvattingen over heen te leggen. Dat is in essentie waar shamatha mediatie over gaat: we zitten met wat er is. Als dat min of meer lukt is onze geest getemd.
Het lijkt gemakkelijk om te doen maar in de praktijk van alledag blijkt dat minder gemakkelijk als verwacht. Om die reden wordt er een groot aantal methoden en hulpmiddelen aangereikt. In cursussen over Shamatha worden deze methoden en hulpmiddelen toegelicht en beoefend.
Temmen van, vertrouwd raken met de geest
Shamatha meditatie betekent ‘rust meditatie’ of ‘vredig verblijven’. Shamatha meditatie leert ons om onze geest tot rust te brengen. Soms wordt het wel ‘het temmen van de geest’ genoemd. Die ervaring van rust of getemde geest is een noodzakelijke voorwaarde voor de diverse technieken en methoden van meditatie die later worden besproken, zoals de technieken rond de ontwikkeling van mededogen, leegte en analytische meditaties. De ervaring van ‘rustig verblijven’ is er niet in één keer, die moeten we ontwikkelen. Om dat vorm te geven bestaan er verschillende technieken, ook wel ‘methoden van shamatha’ genoemd. In de traditie van Nalandabodhi zijn er negen methoden: de negen methoden van Shamatha meditatie. Dzogchen Ponlop Rinpoche zegt daarover: ‘zorg dat je ze alle negen kent. Kies daarna de methode die jou het meeste aanspreekt (op dat moment)’. We hebben één methode toegevoegd, namelijk die van analytische meditatie omdat die zo vaak terugkomt.
Meditatie betekent in het Tibetaans ‘vertrouwd raken (sgom)’. Shamatha is de eerste stap om ons met onze geest vertrouwd te raken. Het uiteindelijke doel van meditatie binnen de Nalandabodhi traditie is het vertrouwd raken met, het leren kennen van de ware aard van de geest.
Negen methoden van Shamatha
Nalandabodhi onderscheidt 9 methoden van Shamatha meditatie. Hieronder volgen ze kort:
- Je aandacht richten op lichaam en adem.
- Je aandacht richten op een onzuiver object
- Je aandacht richten op een zuiver object
- Het tellen van de adem
- Volgen van de afstand van de adem
- Rust meditatie
- Het onderzoeken van de adem
- Transformatie van de adem
- Volmaakt zuivere meditatie
en - Analytische meditatie
Meer informatie?
Het onderwerp wordt regelmatig in de verschillende studiegroepen aangeboden. Om aan deze module mee te kunnen doen, is een lichte ervaring met shamatha meditatie behulpzaam. Het is niet noodzakelijk.
Een deel van deze Shamatha methoden zijn te te vinden in boeken zoals in de appendix 1 van ‘rebel boeddha’, in ‘Mind beyond Death’ (hfdst 2) en in ‘Wild Awakening (hfdst 5)’, allemaal boeken van Ponlop Rinpoche.
