Sebo Ebbens
De organisatie van Nalandabodhi kent een krachtige opbouw als het gaat om studeren en mediteren. Die opbouw van het pad van studie en beoefening is een geleidelijk pad. De reden daarvoor is dat er van ons verwacht wordt dat we een groot aantal boeddhistische begrippen leren kennen en er ervaringen mee opdoen, als we in het boeddhisme verder willen komen. De opbouw van ons pad kent in grote lijnen twee fasen. De meesten van ons beginnen in de eerste fase om na een tijdje door te gaan in de tweede fase. In die opbouw speelt de drievoudige logica een belangrijke rol. Die maakt ons ook duidelijk wat we doen en waarom we dat doen. Daarom is over de drievoudige logica hieronder iets meer te vinden. Degene die het pad van studie en meditatie/beoefening gaan lopen, zullen dit regelmatig tegenkomen.
De eerste fase
De drievoudige logica bestaat uit de drie stappen van grond, pad en vrucht. Dat zijn hulpmiddelen die ons helpen om de leringen van de Boeddha systematisch te bestuderen en er daar inzicht in te krijgen. De drievoudige logica is vooral praktisch. Er zit geen hoger doel achter. Het is eenvoudig en direct. Om een dagelijks voorbeeld te geven:
- We zijn in Rotterdam en willen naar Utrecht. Dat is de grond, ons motief.
- We kopen een kaartje en gaan op weg. Of we stappen in de auto en gaan de snelweg op. Dat is het pad.
- We komen aan in Utrecht. Dat is de vrucht, het resultaat.
Deze drievoudige logica kunnen we loslaten op vrijwel alle begrippen uit het boeddhisme. De veronderstelling is dat we met deze drievoudige logica meer inzicht krijgen in de verschillende boeddhistische begrippen. Die inzichten hebben ook een invloed op ons, veranderen ons ook.
Een voorbeeld hiervan is de ‘shamatha meditatie’ (shamatha betekent in vrede verblijven):
- We willen graag leren mediteren omdat bijvoorbeeld onze aandacht alle kanten uitschiet, we discursief en snel afgeleid zijn, we onze aandacht nergens kunnen bijhouden. Daar willen we wat aan doen. Dat is de grond, dat is de reden om aan de meditatie te beginnen.
- We besteden regelmatig aandacht aan de meditatie of de mindfullness door te gaan zitten met een specifieke instructie. Dat is het pad, dat is het proces waarmee we leren omgaan met onze geest.
- Het resultaat is dat we onze geest geleidelijk temmen. Dat resultaat is er natuurlijk niet meteen. Daar hebben we tijd en oefening voor nodig.
Tweede fase
Als we op deze manier na een aantal jaren geleidelijk op de hoogte zijn gekomen van de belangrijkste boeddhistische begrippen, gaan we in onze traditie de tweede fase in. Ook daar kunnen we de drievoudige logica op loslaten. Die ziet er echter in die tweede fase heel anders uit. De reden is dat, op het moment dat we in die tweede fase zijn aangekomen, we ons zijn gaan realiseren dat onze potentie van de verlichte staat van geest al in ons aanwezig is. Denk aan begrippen als boeddhanatuur, inherent mededogen of in een boeddhistisch begrip: absoluut bodhicitta. De potentie van onze verlichte staat van geest bestaat uit:
- We zijn volledig open
- We weten, zien wat nodig is om te doen
- We doen dat
- En we doen dat met mededogen
We maken een dergelijke ervaring al regelmatig mee, ook al is het vaak kort. Door de eerste fase van studie en beoefening, realiseren we ons ook dat we dit verder kunnen ontwikkelen. Dat wordt versterkte omdat we de bijbehorende taal hebben ontwikkeld. Als we deze potentie in onszelf zien, wordt de drievoudige logica anders ingericht.
We zien dan onze potentie als de grond van ons pad. Dat is de eerste stap van de drievoudige logica. We zien het realiseren van deze potentie als ons resultaat. Dat is de derde stap van de drievoudige logica. De grond en het resultaat kennen een directe verwantschap. Het pad (de 2e stap in de drievoudige logica) bestaat er dan uit dat we datgene wat ons belemmert om die potentie vorm te geven, moeten en willen aanpakken. Als we dat zien, kent het pad een minder krachtige inspanning, maar eerder een ontspanning. Door het besef van de potentie bij grond en resultaat, realiseren we ons sterker dat het nodig is onszelf te accepteren voor wie we zijn, zoals we zijn. Het is immers nodig ons voor onszelf te openen. Dat is de grote verandering ten opzichte van de eerste fase. Daar willen we ons verbeteren.
